Adalet Atlası’nın beşinci bölümünde psikiyatr Cem Kaptanoğlu, yönetmen akademisyen Emin Alper ve sinema yazarı Senem Aytaç ile tanıklığı ve ona sıklıkla eşlik eden suskunluğu konuşuyoruz. Çıkış noktası olarak Türkiye sinemasını alan bölümde, yönetmenlerin yaşananları filmlerine ne kadar yansıttıklarını, yansıtanlara yönelik cezalandırma pratikleri ve seyircinin tavrıyla birlikte düşünüyoruz.

Birlikte yanıtını aradığımız sorular şöyle:

İyi ve kötü tanıklığın arkasındaki dinamikler ne? Tanığı ne susturur? Tanık olduğu bir vaka, bir yönetmeni ne zaman harekete geçirir? Milliyetçi bir yönetmenin tanıklığına güvenilebilir mi? İyi tanıklığın ifade özgürlüğü ile ilişkisi ne? Türkiye sinemasında kırılmalara neler yol açtı? Haneke filmi izlerken neden bazı seyirciler sinema salonundan çıkar? Sinema bizi adalete yaklaştırabilir mi? Sadece kötü tanıklığa mecbur kalırsak ne olur?

Konuklar hakkında

Cem Kaptanoğlu, öğretim üyesi olarak çalıştığı Anadolu Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı’nda 1993 yılında psikiyatri doçenti ünvanını aldı. 1995 yılında Britanya’da Sheffield Üniversitesi Psikanalitik Çalışmalar Enstitüsü’nde kültür-psikanaliz alanında çalışan Kaptanoğlu, 1993-2010 yılları arasında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı Başkanı olarak görev yaptı. Klinik psikiyatri, kaygı bozuklukları, ruhsal travma konularında çalışan ve 1995 yılından bu yana psikodinamik psikoterapiler, kültür-psikanaliz, siyasal psikoloji alanlarında bilimsel etkinlikler, eğitim çalışmaları yapan Kaptanoğlu, 2012 yılından bu yana Türkiye Psikiyatri Derneği Destekleyici Psikoterapi Çalışma Birimi genel koordinatörü ve destekleyici psikoterapi eğiticiliği görevini yürütmekte.

Emin Alper Boğaziçi Üniversitesi’nde iktisat ve tarih eğitimi aldıktan sonra, aynı üniversitede Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü’nde Modern Türkiye Tarihi üzerine doktora yaptı. İlk uzun metrajlı filmi Tepenin Ardı, Berlin Film Festivali'nde Caligari Film Ödülü’ne ve İstanbul Film Festivali'nde En İyi Film Ödülü’ne lâyık görüldü. Aynı zamanda akademisyen olan Emin Alper'in sinema ve siyaset üzerine yazıları çeşitli dergilerde yayımlandı.

Ortadoğu Teknik Üniversitesi Psikoloji Bölümü’ndeki lisans eğitiminin ardından İstanbul Bilgi Üniversitesi Sinema-Televizyon Bölümü’nde yüksek lisans yapan Senem Aytaç, sinema yazarıdır. Aytaç, 2004’te katıldığı ve on yılı aşkın bir süre editörlüğünü yaptığı Altyazı’da halen Proje Koordinatörü olarak görev yapmaktadır.

Okuma Önerileri

Jacques Ranciere, Özgürleşen Seyirci, (çev.) Burak Şaman, İstanbul: Metis Yayınları, 2010.

Jean Amery, Suç ve Kefaretin Ötesinde: Alt Edilmişliğin Üstesinden Gelme Denemeleri, İstanbul: Metis Yayınları, 2015.

Giorgio Agamben, Tanık ve Arşiv: Auschwitz’den Artakalanlar, (çev.) Ali İhsan Başgül, Dipnot, 2000.

Primo Levi, Boğulanlar Kurtulanlar, (çev.) Kemal Atakay, İstanbul: Can Yayınları, 1996.

Primo Levi, Bunlar Da Mı İnsan, (çev.) Zeyyat Selimoğlu, İstanbul: Can Yayınları, 1996.

Susan Sontag, Başkalarının Acısına Bakmak, (çev.) Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, 2004.

İzleme Önerileri

Abluka, 2015, yön. Emin Alper, 119’

Bakur, 2015, yön. Çayan Demirel, 92'

Caché (Saklı), 2005, yön. Michael Haneke, 117’

Five Minutes of Heaven (Cennette Beş Dakika), 2009, yön. Oliver Hirschbiegel, 89'

Mephisto, 1981, yön. István Szabó, 144'

Nema-ye Nazdik (Yakın Plan), 1990, yön. Abbas Kiarostami, 98’

Nû Jîn (Yeni Yaşam), 2015, yön. Veysi Altay, 48'

Qiu Ju da guan si (Qui Lu’nun Hikayesi) 1992, yön. Yimou Zhang, 100'

Rashomon, 1950, yön. Akira Kurosawa, 88’

Taking Sides (Taraf Tutmak), 2001, yön. István Szabó, 108’

Tepenin Ardı, 2012, yön. Emin Alper, 94’

The Birth of a Nation (Bir Ulusun Doğuşu), 1915, yön. D.W. Griffith, 195’

The Lost Honor of Katharina Blum (Katharina Blum’un Çiğnenen Onuru), 1975, yön. Volker Schlöndorff, Margarethe von Trotta, 106’

The Wonderful Horrible Life of Leni Riefenstahl (Die Macht der Bilder: Leni Riefenstahl), 1993, yön. Ray Müller, 183’

Z, 1969, yön. Costa-Gavras, 127’